Πρώτες εντυπώσεις από την «Αθωότητα» του Βαγγέλη Ραπτόπουλου - Στέλλα Χατζημαρή

 

Ήρωες του μυθιστορήματος είναι δύο έφηβοι «αυτοκόλλητοι», ο κοντούλης, έξυπνος Τζώρτζης και ο μεγαλόσωμος, διανοητικά απλοϊκός Λένος. Οι δυο τους είναι αχώριστοι φίλοι από παιδιά, η φιλία τους τούς προστατεύει μιας και οι οικογένειές τους τούς έχουν εγκαταλείψει. Ο Τζώρτζης παίζει τον ρόλο του «μεγάλου αδελφού», είναι αφοσιωμένος στον Λένο και, μολονότι έχει επίγνωση της κοινωνικής τους θέσης και των περιορισμών, δεν σταματά να κάνει σχέδια, να ονειρεύεται ένα καλύτερο αύριο. Ο Λένος αν και έχει αγνή ψυχή και προθέσεις, δεν αντιλαμβάνεται τη βαρύτητα των πράξεών του και γι αυτό είναι ευάλωτος και πλήρως εξαρτημένος από τον Τζώρτζη. Αναγνωρίζει τον κόσμο γύρω του μέσα από απλά πράγματα, από την αφή, από την αγάπη, η οποία όμως μετατρέπεται, χωρίς να το συνειδητοποιεί, σε καταστροφή. Ενσαρκώνει την αθωότητα του τίτλου.

Η ιστορία τους ξεκινά σ’ ένα αλμυρίκι δίπλα στη θάλασσα, στον Ωρωπό. Εκεί, με αλληλοκατανόηση και τρυφερότητα κτίζουν τα όνειρά τους – όνειρα παρηγοριάς ή αυταπάτης;

Το καλοκαίρι του 1975, πιάνουν δουλειά ως φορτοεκφορτωτές σε μια αποθήκη στον Κολωνό. Στο αφιλόξενο περιβάλλον της, το αφεντικό τούς αντιμετωπίζει σαν φθηνά εργατικά χέρια, χωρίς αξιοπρέπεια, ο γιος του είναι τραμπούκος, οι άλλοι εργαζόμενοι φέρονται με απάθεια και επιθετικότητα απέναντι στον «διαφορετικό» Λένο ενώ η μοναδική γυναίκα -σύζυγος του γιου του αφεντικού- δυστυχισμένη, παγιδευμένη σ’ έναν γάμο χωρίς αγάπη, θα γίνει η αιτία της τραγωδίας.

Η αναγκαστική συνεύρεσή τους με τους εργαζόμενους στην αποθήκη θα δοκιμάσει τη σχέση του Λένου με την πραγματικότητα. Η καλοσύνη του μετατρέπεται άθελά του σε καταστροφή (σκοτώνει μια γυναίκα χωρίς να συνειδητοποιεί τι κάνει). Το μυθιστόρημα κλείνει με τραγικό λυγμό, μέσα σε μια σιωπή που δεν έχει εύκολες απαντήσεις. Η αγάπη μπορεί να γίνει βία;  Η  βία μπορεί να είναι πράξη αγάπης; Μπορεί η αθωότητα να είναι επικίνδυνη; Τι σημαίνει να είσαι «καλός» σε έναν κακό κόσμο;»

Η συνομιλία της «Αθωότητας» με το κλασικό «Άνθρωποι και ποντίκια» του Τζον Στάινμπεκ είναι εμφανής. Αν και η σχέση Τζώρτζης - Λένος είναι το ηθικό και συναισθηματικό κέντρο του έργου όπως η αντίστοιχη Τζορτζ - Λένι, όμως ο Ραπτόπουλος δεν αντιγράφει τον Στάινμπεκ. Αντίθετα, παίρνει τον πυρήνα του αμερικανικού έργου (συναισθηματικό, κοινωνικό, φιλοσοφικό) και τον μεταφυτεύει στην ελληνική πραγματικότητα με περισσή ευαισθησία. Πρόκειται για ένα ελληνικό έργο με άφθονα βιωματικά στοιχεία του συγγραφέα, όπως ο ίδιος έχει πει. Το ράντσο της μεγάλης ύφεσης στην Καλιφόρνια μετατρέπεται σε αποθήκη με φτωχούς φορτοεκφορτωτές στο Περιστέρι. Οι συνθήκες εργασίας, οι σχέσεις ισχύος στο στενό κοινωνικό πλαίσιο της εργασίας, ο κοινωνικός αποκλεισμός αναδεικνύονται ανάγλυφα στο μυθιστόρημα. Τα όνειρα των φίλων για ένα σπίτι δίπλα στη θάλασσα όπου θα εκτρέφουν κουνέλια, θα συντριβούν, δίνοντας θέση στην τραγωδία όπως και στο «Άνθρωποι και ποντίκια».

Η γλώσσα του Ραπτόπουλου, λιτή, αβίαστη, με στοιχεία προφορικότητας και αφηγηματικό βάθος, με εναλλαγές αφήγησης και διαλόγου που προσδίδουν ρυθμό και αμεσότητα, υπηρετεί με μαεστρία αυτή τη δημιουργική αυτονομία. Άλλωστε πάντα απασχολούσαν τον συγγραφέα διαχρονικά θέματα όπως η φιλία και η αφοσίωση, η απώλεια, τα καταπιεσμένα όνειρα και η κοινωνική δυσπραγία, η κοινωνική βία και ο αποκλεισμός των «διαφορετικών». Η αίσθηση πως οι ήρωες δεν έχουν διαφυγή εντείνεται από τους κλειστούς, σκοτεινούς  χώρους της αποθήκης που υποδηλώνονται με θεατρική γραφή.

Ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα και μένει στη μνήμη προσφέροντας μια συγκινητική ματιά στις ανθρώπινες σχέσεις και τις κοινωνικές αδικίες, μέσα στο Ελληνικό περιβάλλον με μια γραφή γεμάτη ρεαλισμό και λυρισμό.  Ένα βιβλίο που μπορεί να απευθυνθεί στη νεότερη γενιά.  

Διαβάζοντας... 

Βαγγέλης Ραπτόπουλος, Η αθωότητα.

Κέδρος, 2025, 200σ.

ISBN: 978-960-04-5536-6

 

 

Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος (Αθήνα, 1959) έχει δημοσιεύσει περισσότερους από είκοσι τίτλους μυθοπλασίας, πέντε βιβλία με εξομολογητικά δοκίμια και άλλα κείμενα, και μία συλλογή-σύνθεση με μεταφρασμένα αποσπάσματα από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Έργα του έχουν εκδοθεί σε ξένες γλώσσες και έχουν διασκευαστεί για το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση.