Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2024 (για τις εκδόσεις 2023)

Απονεμήθηκαν σήμερα, 27 Μαρτίου 2025, τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας 2024 στην Εθνική Πινακοθήκη.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα βραδιά χάρις στις εμπνευσμένες ομιλίες του Παντελή Μπουκάλα που, με αφορμή τα πρόσφατα γεγονότα βανδαλισμού της έκθεσης «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου», τόνισε το αδιαπραγμάτευτο της ελευθερίας της τέχνης, της φιλοσοφίας και της γλωσσικής έκφρασης, της Ιωάννας Μπουραζοπούλου για τους δράκους που υπάρχουν γύρω μας και την ανάγκη εύρεσης του νοήματος στην τέχνη του λόγου, της Άννας Γρίβα για τη γυναικεία φωνή, για την ελευθερία του λόγου και το δικαίωμα των γυναικών στη μόρφωση στα ολοκληρωτικά και θεοκρατικά καθεστώτα και άλλες πολύ γόνιμες, σε προβληματισμό, ομιλίες. Ελπίζω ότι θα δημοσιευτούν αυτές οι ομιλίες όπως τους αξίζει!

Τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, Λογοτεχνικής Μετάφρασης και Παιδικού Βιβλίου έτους 2024 (για τις εκδόσεις 2023) είχαν ανακοινωθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού την Παρασκευή 31 Ιανουαρίου 2025. Τα Βραβεία αποτελούν την έμπρακτη αναγνώριση της Πολιτείας προς το έργο και την προσφορά των δημιουργών και αποσκοπούν στην προβολή και τη διάδοση της Ελληνικής γραφής και σκέψης και στην υποστήριξη της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής. Αναλυτικά τα βραβεία:  

Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων στον Παντελή Μπουκάλα για τη συνολική προσφορά του στα Γράμματα.

Σκεπτικό της Επιτροπής: Ο Παντελής Μπουκάλας (Λεσίνι Αιτωλοακαρνανίας, 1957) παραμένει επί σειρά ετών ενεργός διανοούμενος, βουτηγμένος κυριολεκτικά στις λέξεις της ελληνικής γλώσσας, πρωτίστως αναγνώστης, όπως ο ίδιος, άλλωστε, έχει πει με τις δικές του λέξεις: «Διαβάζω πολύ. Για να διαβώ κάπου αλλού, όπως το λέει η λέξη διάβασμα», διαρκώς «αναθεωρών». Απόφοιτος της Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών, ποιητής, αρθρογράφος, δημοσιογράφος, επιμελητής κειμένων και διορθωτής τυπογραφικών δοκιμίων, μεταφραστής κειμένων της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, άνθρωπος των Γραμμάτων με σταθερή και συνεπή παρουσία στον δημόσιο βίο, με νηφάλιες, υψηλόφρονες παρεμβάσεις, πρωτίστως με κοινωνικό πρόσημο, προσωπικότητα χαμηλών τόνων, γενναιόδωρος και ακάματος υπηρετεί την ελληνική λογοτεχνία και την κριτική αποτίμησή της, υπηρετεί το ήθος της λογοτεχνίας, σε συνομιλία με παλαιότερες (λόγου Χάριν: Σολωμός, Παλαμάς, Κρυστάλλης) και σύγχρονες φωνές (λόγου χάριν: Ελύτης, Ρίτσος, Αναγνωστάκης, Χάκκας, Μέσκος), με πρόταγμα μια βασανισμένη και βασανιστική ερωτηματοθεσία για όλα όσα ανθρώπους μάς ονομάζουν, αλλά και όλα όσα διαμορφώνουν τις νεοελληνικές ταυτότητες. Με αυτή την έννοια, η επί σαράντα και πλέον έτη προσφορά του, κρίνεται ως φιλάνθρωπη και φιλέταιρη, όπως, άλλωστε, οι παρεμβάσεις του και η σε βιβλία μαστορεμένη συνεισφορά του καταδεικνύουν. Τα οδόσημα της πορείας του μέχρι σήμερα σηματοδοτούν τους σταθμούς μιας διαδρομής στα ελληνικά Γράμματα εν πλήρει εξελίξει. Εν αρχή αρθρογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά από το 1979 (Σύμπτωμα, Ο Πολίτης, Πρωινή Ελευθεροτυπία, Η Πρώτη) από το 1990 συνεργάζεται παρεμβαίνοντας από τις σελίδες της εφημερίδας Η Καθημερινή, όπου για είκοσι χρόνια είχε την ευθύνη της ανά Τρίτη σελίδας του βιβλίου. Εν τω μεταξύ, μάστορας του βιβλίου, με αγάπη για το τυπωμένο χαρτί, εξέδωσε το 1980 την πρώτη από τις οκτώ μέχρι σήμερα ποιητικές συλλογές του, κεράκια αναμμένα στην ελληνική γλώσσα (Αλγόρυθμος, Η εκδρομή της ευδοκίας, Ο μέσα πάνθηρας, Σήματα λυγρά, Ο μάντης, Οπόταν πλάτανος, Ρήματα και Μηλιά μου αμίλητη), για μία από τις οποίες, τα Ρήματα, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (2010). Οι βιβλιοκρισίες του και οι επιφυλλίδες του στην Καθημερινή και στην Καθημερινή της Κυριακής συγκεντρώθηκαν σε τρεις τόμους (Ενδεχομένως – Στάσεις στην ελληνική και ξένη τέχνη του λόγου και Υποθέσεις [2 τ.], αντιστοίχως) συγκροτώντας ένα ευσύνοπτο corpus των πολύτροπων, μαχητικών και οξυδερκών δημόσιων παρεμβάσεών του και καταδεικνύοντας το εύρος των ενδιαφερόντων του, πάντοτε με τη βάσανο της ελληνικής γλώσσας να ρυθμίζει τον βηματισμό του.

Ευδιάκριτο οδόσημο αυτού του βηματισμού συνιστά η ενασχόλησή του με την αρχαία ελληνική Γραμματεία, ως μεταφραστής. Έχει καταθέσει τη μεταφραστική εργασία του για τον Επιτάφιο Αδώνιδος του Βίωνος του Σμυρναίου, τα ποιήματα του τόμου Επιτάφιος λόγος – Αρχαία ελληνικά επιτύμβια επιγράμματα και τα Συμποτικά επιγράμματα της «Παλατινής Ανθολογίας». Έχει, επίσης, μεταφράσει τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου (ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, 2005), τους Αχαρνείς του Αριστοφάνη (Εθνικό Θέατρο, 2005), τις Τρωάδες του Ευριπίδη (Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2010), τον Κύκλωπα του Ευριπίδη και το ομότιτλο ειδύλλιο του Θεόκριτου (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2017), τις Θεσμοφοριάζουσες (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2018), την Ιφιγένεια την εν Αυλίδι του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2019) και την Ελένη του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2021), επιμένοντας εγγράφως και εμπαθώς. «Ραφή / η γραφή / Πώς γίνεται λοιπόν / και μένεις πάντα ξηλωμένος», οι στίχοι αυτοί μάς (καθ)οδηγούν να αντιληφθούμε τη σχέση του Παντελή Μπουκάλα με το γράψιμο, γραφή ζωής. Αλλά και τη μόνιμη έγνοια του για την ελληνική γλώσσα, πεδίο ιδιαιτέρως αναπεπταμένο, γιατί με λέξεις, με λόγια, με στίχους διατυπώνονται οι πόθοι και τα πάθη των ανθρώπων, ατομικά πεπρωμένα, συλλογικές νοοτροπίες, τροχιές σε διασταύρωση, όπως, λόγου χάριν, στα δημοτικά τραγούδια, η ενασχόληση με τα οποία του Παντελή Μπουκάλα καθίσταται, στο σχετικό εν προόδω έργο του, οιονεί εμβληματική. Δεν πρόκειται για εργασία νοσταλγικής καταγραφής ή απλώς συλλεκτικής κοπής περαίωση, αλλά για εμβριθή μελέτη πηγών και της εξέλιξής τους εν χρόνω και τόπω, σε διάλογο με τις ιστορικές πηγές και τη μνήμη να λειτουργεί ως εμβρυουλκός αυτογνωσίας: ποιοι είμαστε, πώς ξεκινήσαμε, πού πάμε. Με αυτή την έννοια, η εν λόγω εργασία, υπό τον τίτλο «Πιάνω γραφή να γράψω...: Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι», από την οποία προσώρας έχουν εκδοθεί τέσσερις τόμοι, μέρος των οποίων απαρτίζεται από τη διδακτορική του διατριβή στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, στο οποίο ανακηρύχθηκε διδάκτορας το 2018, βρίσκεται ήδη αναπαυτικά εγκατεστημένη στο συλλογικό μας πεδίο αυτογνωσίας. Πεδίο στο οποίο ο Μπουκάλας θητεύει, εξάλλου, και ως συγγραφέας διαλεγόμενος για τη σχέση λογοτεχνίας ή και θεατρικής γραφής με την Ιστορία και τη μικροϊστορία, όπως οι δύο πρόσφατες καταθέσεις του δείχνουν (Το μάγουλο της Παναγίας. Αυτοβιογραφική εικασία του Γεώργιου Καραϊσκάκη, Ο Πέτρος της Μάνης. Ένας διπλός μονόλογος).

Ο πρώτος τόμος της σειράς για το Δημοτικό τραγούδι, Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: Η «αγαπώ» και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών, έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου (2017).

Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά, στα πολωνικά, στα αγγλικά, στα αλβανικά, στα αραβικά, στα ισπανικά, στα καταλανικά, στα γαλλικά και στα ρωσικά.

 

Βραβείο Μυθιστορήματος: εξ ημισείας στην Ιωάννα Μπουραζοπούλου, Ο δράκος της Πρέσπας ΙΙΙ. Η μνήμη του πάγου (Καστανιώτης) και στον  Ηλία Λ. Παπαμόσχο, Ανάληψη (Πατάκης).

 

Βραβείο Διηγήματος - Νουβέλας: Άκης Παπαντώνης, Η τελευταία αρκούδα του δάσους (Κίχλη). 

 

Βραβείο Ποίησης: Άννα Γρίβα για τη συλλογή της Η χαμένη θεά (Μελάνι).

[…] τώρα θα βρείτε τη γυναίκα

μ’ ένα κίτρινο φόρεμα

κουρελιασμένο

να διασχίζει τους αιώνες

τις χώρες

τα σύνορα

είναι η Μεσσίας

διασώζει τον τρόμο

τον ιερό μας καρπό. (ΤΗΣ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΗΣ, σελ. 18)

                     

Bραβείο Δοκιμίου – Κριτικής: Myrtia Hellner για το έργο της Ιστορία της αρχαιολογικής φωτογραφίας στην Ελλάδα (εκδόσεις ΟΤΑΝ).

 

Βραβείο Μαρτυρίας–Bιογραφίας–Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας: Δημήτρης Γ. Υφαντής για το έργο του Μακρόνησος. Όταν η «τρέλα» απόκτησε τοπικό προσδιορισμό. Ψυχοπαθολογικαί εκδηλώσεις εξ αντιδράσεως, αλαλίαι και τρόμοι εκτοπισθέντων εις Μακρόνησον (Άγρα).

  

Το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου/ης Συγγραφέα έως 35 ετών: ποιητική συλλογή της Σταυρούλας Παπαδάκη, Και ο κόσμος τι θα πει; (Κάπα Εκδοτική).

Διάλογος

Φοβάμαι, μου είπες
άναψε το φως
κι εγώ γέλασα
ρώτησα
παιδάκι είσαι;
όχι πια, μου είπες
και τι είσαι;
ρώτησα ξανά
απάντησες
ενήλικο σκοτάδι.

(Συλλογή Και ο κόσμος τι θα πει;)

Ειδικό Κρατικό Βραβείο σε συγγραφείς που τα βιβλία τους προάγουν τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα: Γιάννης Νικολούδης για το μυθιστόρημά του Άδειος τόπος (Εκδόσεις Πατάκη).

 

Τιμητική διάκριση στο περιοδικό Κονδυλοφόρος.

Κριτική επιτροπή:  Ευριπίδης Γαραντούδης, Ανδρέας Μήτσου, Λητώ Ιωακειμίδου, Ελένη Κουτριάνου, Καλλιόπη (Πόπη) Αρωνιάδα, Ηλίας Καφάογλου, Γεώργιος Ρούσκας, Κωνσταντίνα (Ντίνα) Σαρακηνού, Σταύρος Σταμπόγλης.

 

Κρατικά βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2023

 

Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική Γλώσσα: Ρένα Χατχούτ, για τη μετάφραση του έργου του Τσάρλς Ντίκενς, Τα έγγραφα Πίκγουικ (Α' & Β' τόμοι) (Gutenberg).

 

Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά: Στέφανος Παρασκευαΐδης, για τη μετάφραση του συλλογικού έργου Τον καιρό του λοιμού. Επιδημίες στην αρχαιότητα που ξεπέρασαν τη λογική, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.

Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα: εξ ημισείας στον José Antonio Moreno Jurado, για τη μετάφραση της Ανθολογίας Antología de poesía chipriota (1821-2021), εκδόσεις Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas και στον Hero Hokwerda, για τη μετάφραση του έργου του Ανδρέα Εμπειρίκου De amuletten van de liefde en van de wapenen (Τα χαϊμαλιά του έρωτα και των αρμάτων: Αργώ ή Πλους αεροστάτου. Ζεμφύρα ή Το μυστικόν της Πασιφάης. Βεατρίκη ή Ο έρωτας του Bufallo Bill), εκδόσεις Ta Grammata.

Κριτική επιτροπή: Ιωάννης Δημ. Τσόλκας, Βασίλειος Σαμπατακάκης, Ρουμπίνη Δημοπούλου, Δημήτριος Φίλιας, Κωνσταντίνος Μπούρας, Laura Salas Rodríguez, Βασίλης Βασιλειάδης, Άννα Αφεντουλίδου, Ιωάννα-Άννα Μεϊτάνη.

 

Κρατικά βραβεία Παιδικού Βιβλίου 2024

 

Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου: Φωτεινή Φραγκούλη, Η ιστορία βλέπει (εικονογράφηση Εύη Τσακνιά) (Πατάκης).

 

Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου:  Σπύρος Γιαννακόπουλος, Κοσμοναύτης, (Πατάκης).

Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου:  εξ ημισείας στην εικονογράφο Ντανιέλα Σταματιάδη και στη συγγραφέα Μαρία Λυκάρτση  για το έργο με τίτλο Κανονικά (Καστανιώτης), και στην εικονογράφο Φωτεινή Στεφανίδη για το έργο με τίτλο Το κοτσύφι, (Καλειδοσκόπιο).

Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά: εξ ημισείας στον Φίλιππο Μανδηλαρά για το έργο με τίτλο Escape Book. O μηχανισμός των Αντικυθήρων, εικονογράφηση Νίκη Λεωνίδου, (Παπαδόπουλος) και στη Μαρίζα Ντεκάστρο  για το έργο με τίτλο Άλκη Ζέη, Μάτια σαν γαλάζια θάλασσα, εικονογράφηση Δήμητρα Μηλιώρη (Μεταίχμιο).

Κριτική επιτροπή: Δημήτριος Πολίτης, Αναστασία Οικονομίδου, Βασιλική Βασιλούδη, Μελπομένη (Μένη) Κανατσούλη, Δημήτριος Γουλής, Ζαχαρούλα Καραβά, Ιωάννα Μπακιρτζή (φιλολογικό ψευδώνυμο Ιωάννα Μπαμπέτα), Ευσταθία (Τέτη) Σώλου, Αλεξάνδρα (Σάντρα) Ελευθερίου.

Πηγή: https://www.culture.gov.gr/el/Information/SitePages/view.aspx?nID=5239